Αγκρίκολας εκ γενετής, άνθρωπος που αγαπά την ειρήνη της επίγειας ζωής, άνθρωπος που θαν του ταίριαζ' απόλυτα μια λιτή και στέρια ζωή στους κόλπους μέσα της κοινωνίας του χωριού, άνθρωπος που η ίδια του η καταγωγή θα είχε αποφασίσει να του επιτρέψει να μείνει, να του επιβάλει να μείνει, και που, σε μοίρα υπείκοντας ανώτερη, δεν τού 'χε μήτε να φύγει επιτρέψει απ' την πατρίδα του, μήτε να μείνει εκεί: εξοστρακίσει τον είχε, διώξει τον είχε η μοίρα του από το Κοινόν, από την κοινότητα: τον είχε εξορίσει στην πιό γυμνή, στην πιό τρομερή και στην πιό άγρια μοναξιά του ανθρώπινου τσούρμου, τον είχε κυνηγήσει απ' την απλότητα της ρίζας του και τον είχε φτάσει πέρα μακριά, στην ποικιλία που στιγμή δεν παύει να διπλώνεται και να πτυχώνεται, κι όποτε συνέβαινε να μεγαλώνει σε μήκος κάτι (μ' αυτόν εκεί τον τρόπο) ή σε πλάτος, δεν ήταν άλλο παρά η απόσταση απ' την πραγματική ζωή, μιάς κι αυτή ήταν η μόνη που μεγάλωνε στ' αλήθεια: μέχρι τα όρια των χωραφιών του είχε απλώς περπατήσει, στου βιού του απλώς το περιθώριο είχε ζήσει ο ποιητής: στασιό δεν είχε, δεν έβρισκε στασιό, έφευγε το θάνατο, το θάνατο εγύρευε, εγύρευε το έργο, το έργο τό 'φευγε, ερωτάρης ναι, ξεφωλεμένος πάλι, πλάνητας των παθών τού μέσα και τού έξω κόσμου, της ζωής του της ίδιας μουσαφίρης. Και σήμερα, στο τέλος σχεδόν των δυνάμεών του, στο τέλος του φευγιού του, στων αναζητήσεών του το τέλος,πολεμήσαντας εντός του κι έχοντας πάρει την απόφαση οτ' είναι έτοιμος για τον αποχαιρετισμό, μέσα του πολεμήσαντας για χάρη αυτής της ετοιμότητας κι έτοιμος να πάρει επάνω του την έσχατη αυτή μοναξιά και να περιπατήσει το μέσα του δρόμο της επιστροφής σ' αυτήν, σήμερα η μοίρα, τώρα δηλαδή, μ' όλη της τη βία η μοίρα και μ' όλη της την ισχύ τον είχε γι' άλλη μια φορά κουρσέψει, τού 'χε γι' άλλη μια φορά απογορεύσει την απλότητα της ρίζας του, την απλότητα της μέσα του ζωής, τον είχε βάλει πάλι έξω απ' τον δρόμο της επιστροφής, τον είχε ρίξει ξανά στο στρατί της ποικιλίας του όξω κόσμου, τον είχε ακόμα μια φορά πετάξει στο κακό πού 'χε σκιάσει ολόκληρη τη ζωή του, ναι, σήμερα ήταν σα να τού 'χε στερήσει η μοίρα άλλη μιά μοναδική λιτότητα: τη λιτότητα όχι του θανάτου, μα τη λιτότητα του πεθαμού ...
Τώρα που διαβάσατε μια φορά το παραπάνω κείμενο, κλείστε τη μουσική και κάντε τον κόπο και ξαναδιαβάστε το φωναχτά. Πιάστε το ρυθμό του κι απαγγείλτε το σαν ποίημα. Μη δίνετε προσοχή στο νόημα, τελειώνοντας θα το έχετε κατανοήσει, ακούστε τις λέξεις, ακούστε το νερό που κυλάει, δείτε το ποτάμι που χύνεται, πότε λίγο αργά, πότε λίγο γρήγορα, πότε ορμητικό στη θάλασσα. Δείτε τη θάλασσα, απολαύστε το τοπίο, κλείστε τα μάτια, νιώστε.
Κι αν χρειαστεί, ξαναδιαβάστε το, απαγγείλετέ το τρίτη και τέταρτη φορά. Όσο να γίνει δικό σας, όσο ν' αγαπήσετε τον κόπο που κάνετε, όσο να κερδίσετε το χρόνο που χάσατε ...
τον κερατά το μεταφραστή!
μου 'ρθε κάτι σαν εγκεφαλικό, σταμάτησα να διαβάζω για να μείνω με την πρώτη γεύση μιας γλώσσας που σε τινάζει σα να σε βγάζει μέσα απ'το νερό, ένα πρωί, και σ'αφήνει στον ήλιο να στεγνώνεις, με πλήρη επίγνωση ότι σε κουμαντάρει, δε σ'αφήνει το μυαλό να ξελασκάρει με τίποτα,
σε βάζει στο μονοπάτι και πας, λες και σου φόρεσε χαλινάρι!
και κυβερνάει τον αναγνώστη, σα πράμα, που'ναι ψάρι μέσα στο νερό, καθώς διαβάζει!
φεύγω δεν τ'αντέχω να'ναι τόσο καλός, ζηλεύω!
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~Ήταν έν' απόσπασμα από τις πρώτες σελίδες του "Βιργιλίου Θάνατος" του Hermann Broch, σε μετάφραση Γιώργου Κεντρωτή, από τις εκδόσεις Gutenberg, στη σειρά "Orbis Literae".
Είχα κάνει, παλιότερα, μια πρώτη παρουσίαση της σειράς, η οποία αποτελείται από ακρογωνιαίους λίθους της δυτικής (κλασικής) πεζογραφίας και για την οποία θέλω ν' αφιερώσω, σιγά-σιγά, αρκετά σημειώματα.
Το "Βιργιλίου Θάνατος" είναι ένα έργο (μυθιστόρημα) του Broch 750 σελίδων που διαβάζεται μονορούφι, σαν ποίημα. Είναι ποίημα και γι' αυτό δύσκολα μεταφράσιμο. Κατατάσσοντάς το
στα πεζογραφήματα, είναι σα να κλέβεις από τον ποιητικό ρυθμό του συγγραφέα και από τον μόχθο του έλληνα μεταφραστή. (Άλλωστε, το θέμα του καθιστά το έργο συναφές με τα έπη.)
Ο Hermann Broch (1886-1951) άρχισε να γράφει το "Βιργιλίου Θάνατος" (der Tod des Vergil) το 1936. Αν και είχε διαμορφωθεί ήδη από το 1937 ως μυθιστόρημα σε τέσσερα μέρη, η επεξεργασία του τελείωσε το 1944. Σχεδόν παράλληλα, απ' το 1939, άρχισε να μεταφράζεται στ' αγγλικά, με συνεχή παρακολούθηση του μεταφραστικού έργου από τον συγγραφέα. Μάλιστα πρώτα, Δεκέμβριο του 1944, κυκλοφόρησε η μετάφραση αυτή και κατόπιν, Φεβρουάριο του 1945 το γερμανικό πρωτότυπο.
Στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 2000. Πάλι καλά! Ο Γιώργος Κεντρωτής ξεκίνησε την μετάφραση τον Δεκέμβριο του 1991 και τελείωσε τις διορθώσεις τον Σεπτέμβριο του 1999. Δεν μπορώ να έχω άποψη για το γερμανικό πρωτότυπο, αλλά όλων οι γνώμες συγκλίνουν ότι πρόκειται για ένα σπάνιο αριστούργημα. Αριστούργημα και το μετάφρασμα, τόσο ώστε να λειτουργεί αυτόνομα σαν πρωτότυπη δημιουργία. Από τα λίγα έργα που δεν σταμάτησα ποτέ να διαβάζω και να ξαναδιαβάζω, συνεχώς, κι έχω τη γνώμη ότι όσα βιβλία κι αν διαβάζουμε, όσο κι αν αγχωνόμαστε να προλάβουμε την σύγχρονη και τεράστια παραγωγή (χωρίς αποτέλεσμα), σ' αυτά τα μετρημένα κλασικά έργα πρέπει ν' αφιερώνουμε χρόνο και να επιστρέφουμε συχνά. Οδυσσέας, Μόμπυ Ντικ, Δον Κιχώτης, Θεία Κωμωδία, Όμηρος, Γκαίτε, Σαίξπηρ, οι Ρώσοι, οι αρχαίοι έλληνες τραγωδοί, κι άλλοι ακόμη που ο καθένας μας έχει ξεχωρίσει. Το διάβασμά τους δεν σταματάει ποτέ. Είναι η μεγαλύτερη (και η πιό οικονομική) απόλαυση. Είναι ανάγκη. (Χώρια που μας παρέχει κι ένα κριτήριο να ξεχωρίζουμε τα διαμάντια από τα σκουπίδια της σύγχρονης παραγωγής).
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Ο Χέρμαν Μπροχ γεννήθηκε την 1. 11. 1886 στη Βιέννη.
Η οικογένειά του είναι μια ευκατάστατη εβραϊκή οικογένεια
(ο πατέρας του Josef Broch έχει βιομηχανία υφαντουργίας)
Ο Χέρμαν, μετά την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, από το 1904
ως το 1906 σπούδαζε σε τεχνικό κολέγιο με ειδικότητα την
υφαντική και για πολλά χρόνια ( ως το 1927) εργάστηκε στο
εργοστάσιο της οικογένειας. Κατά τον πρώτο παγκόσμιο
πόλεμο ήταν στον Αυστριακό Ερυθρό Σταυρό.
Στην Βιέννη ο Μπροχ γνωρίζεται με τους Robert Musil
και Rainer Maria Rilke. Γνωρίζει, επίσης, την περίφημη Milena,
γνωστή από την αλληλογραφία της με τον Κάφκα.
Το 1927 το εργοστάσιο της οικογενείας Μπροχ πωλείται
και ο Χέρμαν Μπροχ, σαράντα χρονών πλέον, αφιερώνεται
στο γράψιμο και στις σπουδές . Από το 1926 ως το 1930
σπουδάζει στην Βιέννη μαθηματικά , φιλοσοφία και ψυχολογία,
αλλά τελικά τον κερδίζει η λογοτεχνία.
Το 1928 ξεκινά τους "Υπνοβάτες", που εκδίδονται το 1931.
Είναι μια τριλογία, που καλύπτει 40 χρόνια (1880 - 1920)
γερμανικής ιστορίας. Ένα μυθιστόρημα για την παρακμή και την
αποσύνθεση των αξιών, όπου η μυθιστορηματική αφήγηση
συναντά την ποίηση και την φιλοσοφία, το οποίο αποδεικνύεται
προφητικό έργο. Ο ναζισμός εδραιώνεται στην Γερμανία και
μετά την προσάρτηση της Αυστρίας το 1938, ο Μπροχ
συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Σώζεται με την παρέμβαση
των φίλων του και με την βοήθεια του Τζαίημς Τζόυς
και άλλων συγγραφέων. Φεύγει για το Λονδίνο, μετά Σκωτία
και τελικά, το 1939, καταλήγει στην Αμερική, στο Νιου Τζέρσεϋ .
Το 1945 δημοσιεύεται το "Βιργιλίου Θάνατος" που δίνει νέα ώθηση
στη λογοτεχνική έκφραση. Παράλληλα γράφει άρθρα , δοκίμια και ποιήματα
Στην Αμερική περνά δύσκολα χρόνια. Τα δυο έργα του δεν φέρνουν
χρήματα. Το επόμενο βιβλίο του " Οι Αθώοι" είναι ένα
ιδιότυπο μυθιστόρημα , που ο Μπροχ συνθέτει προσθέτοντας
εμβόλιμα σε πέντε παλιά του αφηγήματα , που αναθεωρεί,
έξι καινούρια και τρία ποιήματα. Είναι ένα βιβλίο, ουσιαστικά,
γραμμένο μέσα σε διάρκεια 35 χρόνων. Από το 1913 ως το 1948.
Ο Μπροχ παντρεύτηκε δυο φορές. Την πρώτη το 1909
στη Βιέννη και την δεύτερη το 1949 στην Αμερική.
Τις παραμονές μιας επίσκεψης στην Ευρώπη παθαίνει
καρδιακή προσβολή. Πεθαίνει στο New Haven στις 30.5.1951
Μετά το θάνατό του δημοσιεύτηκε το τελευταίο του μυθιστόρημα
" Ο Εκμαυλιστής". Το 1999 κυκλοφορούν τα έργα του " Ψυχική
Αυτοβιογραφία " και "Η αυτοβιογραφία ως πρόγραμμα εργασίας ".
Στα άπαντα του περιλαμβάνονται ποιήματα, δοκίμια, άρθρα, θεατρικά,
αλληλογραφία και κείμενα ψυχανάλυσης .
Στην Ελλάδα κυκλοφορούν:
1. Οι Υπνοβάτες ( τριλογία )
Μετάφραση : Κώστας Κουντούρης
Εκδόσεις : Μέδουσα - 1987
2. Βιργιλίου Θάνατος
Μετάφραση : Γιώργος Κεντρωτής
Εκδόσεις : Gutenberg - 2000
3. Οι Αθώοι
Μετάφραση : Νίκος Λίβος
Εκδόσεις : Κριτική - 1989
4. Τσερλίνε (Ένα διήγημα απ' τους Αθώους )
Μετάφραση : Γιώργος Κόκκινος
Εκδόσεις : Κριτική - 1988
5. O Χόφμανσταλ και η εποχή του (δοκίμιο)
Μετάφραση: Δημ. Πολυχρονάκης
Εκδόσεις: Πατάκη - 2003
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Ο (και συνμπλόγκερ) Γιώργος Κεντρωτής γεννήθηκε το 1958 στους Μολάους Λακωνίας. Σπούδασε Νομικά και Πολιτικές Επιστήμες στην Ελλάδα και στη Γερμανία. Είναι καθηγητής Θεωρίας της Μετάφρασης στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και ζεί στην Κέρκυρα.
Ανοίξαμε και σας περιμένουμε.
Όρμησε τρέχοντας στο μπαρ, σαν κυνηγημένος. Έτρεμε και τα μάτια του είχαν μαύρους κύκλους. "Έν' αψέντι" είπε, άφησε τη βαλίτσα του στο πάτωμα και σωριάστηκε σ' ένα σκαμπώ μπροστά απ' τον πάγκο.
