Απ' την αρχή

Πόσο δύσκολο είναι ν’ αρχίσουμε από την αρχή; Δεν είναι, απλώς, δύσκολο. Ουσιαστικά, είναι ακατόρθωτο.
~.~
~~.~~
~.~

Πόσες φορές, από μικροί στο σχολείο, σκίσαμε τα χαρτιά μας ή τα τσαλακώσαμε και τα πετάξαμε στο καλάθι των αχρήστων, στην προσπάθεια να λύσουμε ένα πρόβλημα; Πόσες φορές διαγράψαμε όλες τις γραμμένες με κόπο αράδες, διαπιστώνοντας ότι δεν φτάνουν στη λύση του προβλήματος; Και είπαμε: «Ξεκινάω από την αρχή». Στην πραγματικότητα, συνεχίζαμε πάντα την ίδια προσπάθεια, έχοντας στο νου όλες τις εμπειρίες που αποκομίσαμε μέχρι τότε, αποκλείοντας ίσως κάποιους δρόμους, που διαπιστώσαμε ότι δεν οδηγούν στη λύση, αλλ’ αυτό δεν σημαίνει «από την αρχή». Σημαίνει ότι συνεχίζω, γνωρίζοντας ήδη περισσότερα από πριν. Πριν την αρχή.

Πόσες φορές είπαμε «ξεκινάω τη ζωή μου από την αρχή»; Μπορεί καμία, μπορεί μία ή λίγες φορές, πάντως, κάποιοι από μας αισθανθήκαμε την ανάγκη μιας νέας αρχής. Είτε γιατί δεν μας πήγαν καλά τα πράγματα είτε γιατί φτάσαμε σε αδιέξοδο, κουρασμένοι, τσακισμένοι, με μια βαθιά ανάσα, λες και σβήνει το παρελθόν με μιαν ανάσα, όσο βαθιά κι αν είναι, αισιοδοξώντας ότι με νέες δυνάμεις θα αποφύγουμε τα ίδια λάθη, είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε στη μέση της ζωής μας –ή και στην άκρη της– πάλι την ίδια ζωή, την μια ζωή που έχουμε, κάνοντας νέα λάθη.

Τυχεροί και μακάριοι όσοι δεν σκέφτηκαν ποτέ να ξαναρχίσουν από την αρχή. Επειδή είναι ευχαριστημένοι, επειδή δεν το διανοούνται ή επειδή αποφασίζουν να φτάσουν στο τέρμα, να ορίσουν το τέρμα, να το επιλέξουν. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Κι όσοι από μας είπαν «θα κάνω μια καινούργια αρχή» κι αυτοί που γνωρίζουν ότι δεν μπορούν, ότι δεν υφίσταται ως έννοια το πάλι από την αρχή, την ίδια, μία ζωή, διαχειριζόμαστε.

Πιθανώς, να είχε σημασία και αξία το να ξεκινήσουμε πριν από την αρχή. Αλλά κάτι τέτοιο είναι εντελώς αδύνατο. Δεν μπορείς ν’ αρχίσεις πριν από την αρχή. Μόνο από την αρχή μπορείς ν’ αρχίζεις ποτέ πριν απ’ αυτή. Έπειτα είναι κι αυτή η γλώσσα, που οργανώνει απόλυτα και δεσμευτικά τη σκέψη. Φτάνουμε στα όρια του λογισμού, εξαντλώντας τα όρια της γλώσσας. Ακόμη κι αν θεωρούμε ή ελπίζουμε ότι η ψυχή του ανθρώπου, το πνεύμα (ότι κι αν αυτός ο όρος σημαίνει ή όσες σημασίες κι αν του αποδώσουμε, ο νους, ο Λόγος) θα μπορούσε να τα καταφέρει καλλίτερα. Πώς; Πώς θα το εκφράσουμε; Με ποια λόγια και με τι γλώσσα;

Υπάρχει, κατά πάσα πιθανότητα, αυτό που στιγμιαία φωτίζεται, σαν μυστικό που συλλαμβάνει ο νους μας, φευγαλέα αλλά αληθινά ή τουλάχιστον δημιουργώντας την πεποίθηση της αλήθειας. Και μετά; Όσο τούτη η μυστική αλήθεια δεν μπορεί να ειπωθεί, όσο παραμένει ανείπωτη, πόση αξία μπορεί να έχει, πόση χρησιμότητα για να κατανοήσουμε την σχέση της με μας ή την σχέση μας με τον άλλο; Παραμένει ανέκφραστη, ακοινώνητη αλήθεια. Με μεγάλη προσπάθεια, για να ξεπεράσουμε το φευγαλέο χαρακτήρα της, το πολύ-πολύ να κατορθώσουμε ν’ αποτελέσει τα ασαφή όρια, εντός των οποίων θα επιχειρήσουμε να την εκφράσουμε. Δεν είναι λίγο, αλλά, απ’ την άλλη, αν δεν μπορούμε να πούμε τις σκέψεις μας, πόσο σκέψεις είναι;

Θα τολμούσα να πω ότι αν δεν υπάρχει σε κάτι η απάντηση, αν δεν υπάρχουν λέξεις που να διατυπώνουν μιαν απάντηση, τότε δεν πρέπει να υπάρχει και η ερώτηση. Θέλω να πω, το φευγαλέο μυστικό μιας αλήθειας είτε σου δημιουργεί βεβαιότητα είτε χάνεται. Ερώτημα, πάντως, δεν είναι.

Κι έτσι φτάνουμε πάλι στην αρχή. Πάλι από την αρχή, μετά από μια μικρή σιωπή, όπου αφήνεις τα φώτα αναμμένα και την οθόνη λευκή ή να προβάλει αχνά τις διαφημίσεις των διλημμάτων σου. Πάλι από την αρχή, έχοντας διαπιστώσει ότι έκανες διαφορετικά λάθη από τα λάθη που διαπίστωσαν οι άλλοι. Πάλι από την αρχή, έχοντας επίγνωση ότι συνεχίζεις να είσαι ο ίδιος, έτοιμος να κάνεις όσα λάθη δεν πρόλαβες.

Όχι, δεν είναι άσχημα τα πράγματα. Τουλάχιστον δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται. Αν αξίζει κάτι είναι οι στιγμές που διαπιστώνεις τα λάθη σου. Και χαίρεσαι που τα έκανες, γιατί μόνο μ’ αυτό τον τρόπο θα τα διαπίστωνες. Αυτά σου δείχνουν το δρόμο, αυτά χαράζουν το δρόμο. Αυτά σε κρατούν ζωντανό. Λάθη και αμαρτίες. Ανθρώπινα λάθη κι ανθρώπινες αμαρτίες, αν και ο προσδιορισμός «ανθρώπινα» είναι περιττός. Μόνο ο άνθρωπος κάνει λάθη και μόνο όταν κάνει λάθη είναι άνθρωπος.

Κλείνουν τα φώτα, η οθόνη σκουραίνει κι εγώ αρχίζω ξανά να προβάλλω τις αμαρτίες μου. Η ζωή είναι ωραία, όσες φορές κι αν την αρχίζεις. Αρκεί να μην την παραπάρεις στα σοβαρά …

ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ
Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μελοποίηση: Δημήτρης Παπαδημητρίου
Τραγούδι: Ελευθερία Αρβανιτάκη