... Τί είναι, όμως, ο εαυτός;
Είναι η επιτομή όλων όσα θυμόμαστε.
Γι' αυτό και το τρομακτικό στον θάνατο
δεν είναι η απώλεια του μέλλοντος,
αλλά η απώλεια του παρελθόντος.
Η λήθη είναι μια μορφή θανάτου,
παρούσα στη ζωή ...

[Μίλαν Κούντερα]
__________________________________________________

Πέμπτη, Μαΐου 17, 2007

Ο Αιχμάλωτος Βασιλιάς



  • - Μα, πόσες σκιές έχω;
  • - Πολλές. Όσες τα φώτα που σε φωτίζουν.
  • - Ωχ, ζαλίστηκα.
  • - Απ' τα φώτα;
  • - Ναί, απ' τα φώτα. Κι απ' τις σκιές που χορεύουν γύρω μου.
  • - Κλείσε τα μάτια.
  • - Γιατί, θα εξαφανιστούν;
  • - Όχι, θα συνεχίσουν να υπάρχουν.
  • - Δεν τις θέλω. Με μπερδεύουν πολύ. Πές τες να φύγουν.
  • - Εγώ; Δεν μπορώ. Μόνος σου πρέπει.
  • - Πώς;
  • - Γίνε φώς.



[συνέχεια από το προηγούμενο]

Πρέπει νά είναι πάνω από 25 χρόνια (ίσως αρκετά περισσότερα), που ο Α. Κ. Χριστοδούλου άρχισε ν' ασχολείται με την μετάφραση του Μόμπι-Ντικ. Μετάφραση, που ακόμα και μετά την πρώτη ολοκληρωμένη του έκδοση, το 1991, δεν τέλειωσε. Συνεχίζεται και θα συνεχίζεται, όσο κρατάει το τραγούδι του μεταφραστή.

"Διαβάζοντας αυτή τη μετάφραση ο Έλληνας π ο ι η τ ή ς, μακάρι να τραγουδήσει όπως τραγούδησε μεταφράζοντας το βιβλίο ο μεταφραστής." Μ' αυτά τα λόγια τελειώνει ο σύντομος πρόλογος της πρώτης έκδοσης.

Το 1983 και το 1985, αντίστοιχα, κυκλοφόρησε σε δύο τόμους (400 σελίδες ο καθένας) από τις εκδόσεις "Ζώδιο" η μετάφραση των πρώτων 32 κεφαλαίων, με το αγγλικό κείμενο, εισαγωγή και σχόλια του Χριστοδούλου. Και 6 χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε από την Editio Minor του Gutenberg η πρώτη λιτή, χωρίς σχόλια και εισαγωγή, έκδοση της ολοκληρωμένης μετάφρασης. Μετάφραση, βέβαια, είναι ένας όρος που, στην συγκεκριμένη περίπτωση αδικεί και τον μεταφραστή και το έργο που έχει ο αναγνώστης στα χέρια του. Γιατί, ο Χριστοδούλου, ξαναζωντανεύει το αγγλικό κείμενο στην ελληνική γλώσσα, βλέποντας ακριβώς στο πρωτότυπο του Μέλβιλ, αλλά ταυτόχρονα, μεταφράζοντας, ερμηνεύει με τα ίδια μέσα του Μέλβιλ, βλέπει με την ίδια ματιά του συγγραφέα, πίσω από το κείμενο, πέρα και κάτω απ' αυτό. Και τελικά, μεταφέρει στον έλληνα αναγνώστη, όχι μόνο τις λέξεις και την θαλασσινή ιστορία του Αχαάβ στο κυνήγι της Φάλαινας, αλλά και τα νεύματα του Μέλβιλ, αυτά που μόνον όταν ξέρεις τί ακριβώς είναι και τί κρύβει το κείμενο που μεταφράζεις, μπορείς να δείς.

Ο Γιώργος Κεντρωτής (πανάξιος μεταφραστής και δάσκαλος, με την μετάφραση του οποίου στο "Βιργιλίου Θάνατος" του Μπρόχ, που κυκλοφόρησε στην ίδια σειρά, θα ασχοληθούμε σε κατοπινό ιστοσημείωμα) λέει : "Τα δε ελληνικά του Α. Κ. Χριστοδούλου είναι χυμώδη, και τούτο χάρις στις μεταμφιέσεις του λόγου του, που αμφιρρέπει μεταξύ προφορικότητας και λογιοσύνης, μεταξύ πρωτογενούς κουλτούρας και δευτερογενών γνώσεων". Αυτές οι μεταμφιέσεις και αυτοί οι συνδυασμοί, δημιουργούν μια σχεδόν εσωτερική γλώσσα, η οποία με τη σειρά της προετοιμάζει το δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης. Από κεί και πέρα αρχίζει να φέγγει το πάθος ή με άλλα λόγια "τη ζημιά την έπαθες". Γιατί αυτό το δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης ανοίγει μπροστά σου, με τα κλειδιά που έφτιαξε ο Μέλβιλ και τα εμπιστεύτηκε στον μεταφραστή, κρυφές πόρτες. Ανοίγοντάς τες, κατεβαίνεις πολλά σκαλιά, όλο και πιο βαθιά στην αλήθεια κατεβαίνεις, μέχρι να συναντήσεις τον Αχαάβ και ν' αντικρίσεις πίσω απ' τη μάσκα της τρέλας του, κάτω απ' τα συντρίμμια της έννοιάς του, "ένα άμορφο, δισυπόστατο, μισερό, αιθέριο και ανεπαίσθητο όν, μια ασώματη σκιά ... ένα όν που σπαράζει ξεψυχώντας διαρκώς"*

Και νά 'ταν μόνο η μετάφραση! Ο Α. Κ. Χριστοδούλου έφτιαξε από την αρχή στον ηλεκτρονικό υπολογιστή πολυτονικές γραμματοσειρές, κοσμήματα, βινιέτες και ειδικά σύμβολα, που χρησιμοποίησε για την έκδοση του Μόμπυ-Ντικ στην Editio Major. Ο πρώτος τόμος, που κυκλοφόρησε από τον Gutenberg το 1997, σχεδιάστηκε, στοιχειοθετήθηκε και σελιδοποιήθηκε από τον ίδιο τον μεταφραστή, στον προσωπικό του υπολογιστή "όπως χειρίζονταν οι παλιοί τυπογράφοι το μάρμαρο", μας λέει ο ίδιος και περιλαμβάνει τα γεγονότα από τη γέννηση του Μέλβιλ μέχρι το 1849. Διαπραγματεύεται την γνωσιολογία του και αναλύει το πρώτο μεγάλο βιβλίο του, το "Μάρντι". Ασχολήθηκε ακόμη και με την εικονογράφηση δύο βιβλίων του Μέλβιλ (Mardi και Moby-Dick), με πίνακες που ζωγράφισε και παρουσίασε σε εκθέσεις πανεπιστημίων των Η.Π.Α. Επιμελήθηκε την έκδοση των πρακτικών του διεθνούς συνεδρίου της Melville Society, σχεδιάζοντας και φιλοτεχνώντας στον υπολογιστή του, για να κυκλοφορήσουν με τίτλο: Melville "Among the Nations" από το Kent State University Press.

~.~

Δεν θά 'θελα να πιστέψω ότι ο Gutenberg έχει ματαιώσει την έκδοση των υπόλοιπων τόμων, κάτι που θα αφαιρέσει από την φιλόδοξη σειρά "Orbis Literae" την πνοή του μείζονος εκδοτικού εγχειρήματος, περιορίζοντάς την στην αξιόλογη μεν, αλλά μακριά από τις αρχικές προθέσεις της, σειρά Editio Minor. (Η διάκριση είναι του ίδιου του εκδότη.)



Για να φτιάξεις ένα μεγάλο βιβλίο,
πρέπει να διαλέξεις ένα μεγάλο θέμα. {...}.
Αυτό που άπαξ και τό 'βρισκε κανείς,
ξεκαθάριζαν και όλα τα υπόλοιπα.

(MD ch. CIV § 3. II § 3)

Αλλά, ο Χριστοδούλου, προσπάθησε να δεί (όπως είπαμε) μέσ' απ' τα μάτια του Μέλβιλ το βιβλίο που μετέφραζε. Γι' αυτό, δεν τον ενδιέφερε κατ' αρχήν η σχετική βιβλιογραφία και οι γνώμες των μελετητών "που ξεχνούν τον συγγραφέα και συνδιαλέγονται μόνο με τους κριτικούς του συγγραφέα". Τον ενδιέφερε πρώτιστα το κείμενο και το τί είχε στο μυαλό του ο Μέλβιλ γράφοντας τον Μόμπυ-Ντικ. Έτσι, συγκέντρωσε τα δυσεύρετα βιβλία της εποχής του (ο Μέλβιλ έζησε από το 1819 ως το 1891, δεν μιλάμε για χθές), από τα λεξικά που πολύ πιθανόν μελετούσε ο ίδιος, μέχρι φιλοσοφικά και άλλα βιβλία, που αποτελούσαν τις "πηγές πληροφοριών" του ίδιου του Μέλβιλ.

"Δες! ο Μόμπι-Ντικ δεν ψάχνει να σε βρεί.
Εσύ, εσύ είσαι που τον κυνηγάς σαν τρελός!"**


Αλλά όλα αυτά, πέρα από ικανότητα, θέλουν πάθος και μεράκι, θέλουν να σ' έχει σημαδέψει το καμάκι του Αχαάβ και συ να τραγουδάς ακόμα. Κι ο Α. Κ. Χριστοδούλου συνεχίζει. Το 2003 κυκλοφόρησε το "ΕΝΑ ΔΙΠΛΟ ΠΡΕΛΟΥΔΙΟ ΣΤΟ ΜΟΜΠΙ-ΝΤΙΚ ΤΟΥ ΧΕΡΜΑΝ ΜΕΛΒΙΛ", από τις εκδόσεις "Ινδικτος" και το 2005 ο "Ο ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ. Σχόλια σε μια παράγραφο του Μόμπι-Ντικ", από τις ίδιες εκδόσεις. Τα δοκίμια αυτά σε πάνε ακόμη πιο βαθειά στο ζήτημα του Μέλβιλ, που φαίνεται να είναι απύθμενο. Γιατί, κατά βάθος, δεν είναι ζήτημα του Μέλβιλ. Είναι ζήτημα του ανθρώπινου πνεύματος. Ναι, αυτού του άμορφου, δισυπόστατου, μισερού, αιθέριου και ανεπαίσθητου όντος, ... που σπαράζει ξεψυχώντας διαρκώς.

Μπορεί να μου διαφεύγουν κι άλλες εργασίες του μεταφραστή για τον Μέλβιλ, δεν μου διαφεύγει όμως ότι το τραγούδι θα συνεχίζεται για πολύ.


* Ο Αιχμάλωτος Βασιλιάς, σελ. 20
** Μόμπυ-Ντικ (Editio Minor) - λόγια του Στάρμπακ στον Αχαάβ, όταν το τέλος πλησιάζει.

21 σχόλια:

elafini είπε...

πολύ μου άρεσε η στιχομυθία.."γίνε φως"..μου θύμισε Ελύτη "το κενό υπάρχει όσο δεν πέφτεις μέσα του"..φιλιά

ange-ta είπε...

Δεν είχα δει με τέτοιο μάτι, την φάλαινα του Μ.
δίνεις μια υπέροχα βαθυστόχαστη διάσταση.
ΑΣΧΕΤΟ: Για πές μου σε παρακαλώ, πως κάνεις την στήλη με τα σχόλια, αριστερά;

ange-ta είπε...

αυτήν που την ονομάζεις φρέσκα σχόλια

cropper είπε...

:> elafini μου,
Κι ο Ελύτης φώς είναι.
Μα το φώς δεν έχει σκιά. Σκιάζει ό,τι φωτίζει.
Φιλιά κι από μένα.

:> ange-ta,
η βαθυστόχαστη διάσταση ανήκει στον μεταφραστή(που δεν είναι μόνο μεταφραστής).
Στο τέλος της στήλης [ΦΡΕΣΚΑ ΣΧΟΛΙΑ] υπάρχει link [Add this widget to your blog]. Ακολούθησέ το.

Ανώνυμος είπε...

"ΛΕΓΕ με Ισμαήλ. Πριν από μερικά χρόνια-"

Αλλά ας μην αρχίσω να φλυαρώ από το πρώτο μου σχόλιο εδώ. Όπως κάνουν μερικοί άλλοι αλλού... :-)

cropper είπε...

:-> Γειά σου Ισμαήλ,
μοναδικέ διασωθέντα.
Λέγε με Στάρμπακ ή όπως θες. Πνιγμένος άνθρωπος είμαι, έχω όλα τα ονόματα...

Πώ πώ, πολυλογία μ' έπιασε πάλι.

Ανώνυμος είπε...

Πνιγμένε, μην το παρακάνουμε και με το λακωνίζειν. Εξάλλου οι Σπαρτιάτες δεν είχαν και καλή σχέση με τη θάλασσα...

Πολύ ενδιαφέροντα, πάντως, τα όσα γράφεις εδώ μέσα.

ange-ta είπε...

Γειά σου Κρόππερ,

Τα έφτιαξα τα φρέσκα σχόλια, τέλειο, μερσί.

Το πολύ το λακωνίζειν, όπως λέει και ο φίλος ο Χ. Μόρφος, αν τον έλεγαν Ορέστη,
θα ήταν ο Ο.μορφος,

δεν είναι καθόλου ίδιον της σοφίας.
Αντθέτως μάλιστα, είναι καμουφλάζ, αμα δεν έχεις τι να πείς.
Πως το λέει ο Καβάφης;;
Ο καημένος ο ηγεμόνας εκ δυτικής λιβύης, δεν ελεγε πολλά, μπας και αυτοί οι έλληνες, έτσι όπως το είχαν συνήθειο τους, το πιάσουν στο ψιλό γαζί

Ανώνυμος είπε...

Ange-ta

Κάλλιο λακώνιζε [τα λόγια σου] παρά γαϊδουρογύρευε [τις ιδέες τους].

Ανώνυμος είπε...

αδρεφε βλεπο ραγδεα προοδο κε χερομαι. θελω να βαλω κεγω μουσικι. αμα ερθω μια κιριακι στο χωριο σου -εχω να μαζεψω κετακερασιαμου στο βουνο - θα κανουμε μια ΣΥΝΑΠΣΙ να μου δικσις πως μπενι?

ange-ta είπε...

@ χ. μόρφος
Θα έβαζα στοίχημα, ότι θα μου έλεγες ότι ναι μεν δεν με λέν Ορέστη, αλλά είμαι ΟΜορφος!
εχασα!

elafini είπε...

τώρα πρόσεξα τον υπέροχο Keith Jarrett..ευχαριστώ για το όμορφο "δωράκι"..λίγο πριν μπεις είχα αλλάξει και μουσική..(έβαλα τα βραδινά μου)

cropper είπε...

:> ange-ta,
ένας ειμ' ο όμορφος εδώ μέσα. Κι εκεί έξω, επίσης.

:> ισμαήλ & ο.μορφε,
μπερδεύτηκα (πάλι).
Να λ-ακονίζω τα λόγια [μου] και να γαϊδουρογυρεύω τις ιδέες [μου] ταυτόχρονα, κομματάκι δύσκολο. Δεν είμαι και ο Ναπολέων.
Χαίρομαι που βρήκες τα ιστοσημειώματα ενδιαφέροντα.

cropper είπε...

:> Γουφα,
έλα και συ στον Βόλο (μεναντενεκεστογκολο) και θα σου δείξω πώς μπαίνει η μουσική (εκεί που θά 'σαι σκυμμένος στα κεράσια σου).
Ελα ελα λεωσεν ή ταρτω γω στην ίζολαν. Θέρος έχομεν.

cropper είπε...

:> ελαφίνι,
μη διαβάσεις το comment για τον Γούφα και κοκκινήσεις, καλό μου. Κατά βάθος είμαι ευγενής.
Καλό σου βράδυ.

elafini είπε...

καταρχήν είχα πολλές άγνωστες λέξεις..δεύτερον τα φαινόμενα απατούν(για μένα το λέω)..χαχα..και τρίτον δεν αμφέβαλλα ποτέ για το πόσο ευγενής είσαι (λίγη βαρβαρίλα δε βλάπτει βέβαια :P)..όνειρα γλυκά

Ανώνυμος είπε...

Η δουλειά του Χριστοδούλου είναι απίστευτη. ΚΙ αυτό που γράφεις ότι προσπάθησε να βρει τις πηγές του Μέλβιλ είναι πολύ σημαντικό. Μακάρι να συνεχίσει η έκδοση της Editio Major.
Ενώ διάβαζα το βιβλίο σκεφτόμουν συνέχεια πως μάζεψε όλες αυτές τις πληροφορίες ο συγγραφέας. Πώς συγκέντρωσε τις εκατοντάδες παραπομπές στη φάλαινα. Ένας άθλος πραγαμτικά, έαν έργο για το οποίο αξίζει να ζεις.

ange-ta είπε...

Καλημέρα Cropper,
Που λές, πριν πολλά χρόνια πήγαινα ταχτικά στο Βόλο και είχα μια φίλη, που με κορόϊδευε με την ίδια ατάκα.
Μέχρι σήμερα, όταν κάποιος μου μιλάει για τον Βόλο, την ίδια ατάκα θα ακούσει.
Συμπτωσεις....
Οσο για το όμορφος, προφανώς όλοι όμορφοι είμαστε, αλλά μερικοί είμαστε πιο όμορφοι!!

Ανώνυμος είπε...

Ange-ta έφα:

"Οσο για το όμορφος, προφανώς όλοι όμορφοι είμαστε, αλλά μερικοί είμαστε πιο όμορφοι!!"

Σαν τους Θεσσαλούς δεν είστε!

ange-ta είπε...

@ Ισμαήλ,

Σαν τσου Κεφαλλονήτες Ισμαήλ, δεν υπάρχουν άλλοι!!!
ειδικά δε, τσι Κεφαλλονήτισες.....
μας ομορφαίνει το μεγάλο βουνό!

pandiony είπε...

λοιπον, δεν πάει άλλο, αυτο το βιβλίο πρέπει να το πάρω απ τα χέρια σου, να το διαβάσω. τι στο καλό!!!

"Προσπάθησε να πει κάτι γλυκό, αλλά η γλώσσα του κρεμόταν στο στόμα του, όπως ένα σάπιο φρούτο απ' το κλαδί, και η καρδιά του ήταν ένα παράθυρο, μπογιατισμένο μαύρο." (Bernard Malamud)

π ε ρ ί π α τ ο ς (αρχείο):

φρέσκα σχόλια:

Widget by ReviewOfWeb